ستون فقرات، نقشی مهم در حفظ ایستایی، حرکت و محافظت از نخاع ایفا می کند. این ستون متشکل از مهره ها، دیسک ها، مفاصل، عضلات و رباط ها بوده و نه تنها وزن بدن را تحمل می کند، بلکه امکان انعطاف پذیری و حرکت بدن را نیز فراهم می سازد. با این حال، این ساختار پیچیده و حیاتی، در معرض آسیب های گوناگونی قرار دارد که می توانند منجر به درد، محدودیت حرکتی و حتی مشکلات جدی تر شوند. در ادامه به بررسی کامل آسیب های ستون فقرات، علل و روش های تشخیص و درمان آنها می پردازیم.
ستون فقرات
ستون فقرات از ۳۳ مهره تشکیل شده است که در بزرگسالان، 9 مهره آخر به صورت 5 تایی و 4 تایی به یکدیگر جوش خورده و به ترتیب خاجی و استخوان دنبالچه را شکل می دهند. سایر مهره های ستون فقرات هم به شرح زیر هستند:
گردن (۷ مهره): این ناحیه بیشترین دامنه حرکتی را دارد و مهره های آن بسیار باریک می باشند.
سینه (۱۲ مهره): این قسمت از ستون فقرات به علت وجود دنده ها، انعطاف پذیری کمی دارد.
کمر (۵ مهره): کمر وزن قسمت بالایی بدن را تحمل کرده و به همین دلیل مستعد آسیب دیدگی می باشد.
خاجی (۵ مهره جوش خورده): خاجی یا ساکروم از استخوان های تشکیل دهنده لگن است.
بین هر دو مهره، دیسک بین مهره ای قرار دارد که به عنوان ضربه گیر عمل می کند. مفاصل فاست نیز بین مهره ها قرار دارند و به حرکت و ثبات ستون فقرات کمک می کنند. عضلات و رباط ها هم ستون فقرات را حمایت و حرکت آن را کنترل می کنند.
آسیب های ستون فقرات
آسیب های ستون فقرات، ناشی از عوامل مختلفی مانند ضربه، فشار، حرکات نامناسب، افزایش سن، بیماری ها و شرایط خاص می باشند. در ادامه به بررسی برخی از شایع ترین آسیب های ستون فقرات خواهیم پرداخت.
- تورم دیسک:
تورم دیسک به معنای التهاب و افزایش حجم دیسک های بین مهره ای است که به علت آسیب دیدگی یا کهولت سن رخ می دهد. این تورم، فشار بر روی عصب ها را افزایش داده و سبب بروز درد و ناتوانی در حرکات می شود. علائم معمول تورم دیسک شامل درد کمر، درد پا و ضعیف شدن عضلات می باشد. درمان های غیرجراحی نظیر فیزیوتراپی و داروهای ضد التهاب هم می توانند به کاهش درد و بهبود وضعیت کمک کنند.
- بیرون زدگی دیسک:
بیرون زدگی دیسک یا فتق زمانی اتفاق می افتد که ماده ژلاتینی داخل دیسک از لایه بیرونی آن خارج شود. این وضعیت می تواند به عصب ها فشار وارد کرده و موجب درد شدید، سوزش و بی حسی در نواحی مختلف بدن گردد. بیرون زدگی دیسک را معمولاً با استراحت، فیزیوتراپی و در موارد شدید‌تر عمل جراحی می توان درمان کرد.
- میلوپاتی:
میلوپاتی به اختلالی در نخاع گفته می شود که به دلیل وارد شدن فشار به نخاع رخ می دهد. این وضعیت، باعث ضعف عضلانی، مشکلات حسی و حتی مشکلات حرکتی می شود. تشخیص به موقع و درمان های مناسب برای پیشگیری از آسیب های بیشتر و بهبود کیفیت زندگی بسیار حائز اهمیت هستند.
- سندرم مفاصل فاست:
سندرم مفاصل فاست به اختلالات مرتبط با مفاصل فاست بین مهره ای اشاره دارد. این مفاصل به حرکات طبیعی ستون فقرات کمک می کنند و در نتیجه آسیب یا التهاب در آنها می تواند منجر به درد و ناتوانی شود. درد در ناحیه کمر، احساس سفتی و محدودیت حرکتی از نشانه های این سندرم به شمار می آیند. تزریق بی حسی های موضعی و عصب کشی نیز به کنترل درد و بهبود عملکرد مفاصل کمک می کنند.
- پیچ خوردگی و کشیدگی عضلات در ستون فقرات:
پیچ خوردگی و کشیدگی عضلات در ستون فقرات معمولاً به علت حرکات ناگهانی، بلند کردن اشیاء سنگین یا عدم رعایت اصول ارگونومیک در حین کار پدید می آیند. این آسیب ها می توانند به درد شدید و محدودیت حرکتی منجر شوند. استفاده از روش های درمانی نظیر یخ گذاری، فیزیوتراپی و مصرف داروهای مسکن به کاهش درد و تسریع روند بهبودی کمک می کند.
کمردرد با چه علائمی همراه است؟
کمردرد یکی از مشکلات ستون فقرات است و با علائم مختلفی همراه می باشد که شدت و نوع آن به علت زمینه ای بستگی دارد. برخی از شایع ترین علائم کمردرد به شرح زیر هستند:
- درد در ناحیه کمر که می تواند تیز یا سوزشی باشد.
- محدودیت حرکتی در کمر.
- اسپاسم عضلانی.
- درد سیاتیک (دردی که از کمر به پاها منتقل می شود).
- بی‌حسی یا گزگز در پاها.
- ضعف در پاها.
دلایل و راه درمان کمردرد
کمردرد علل مختلفی دارد که مشکلات دیسک، مفصل، عضلات، رباط ها، وضعیت نامناسب بدن و اضافه وزن مهم ترین آنها هستند. برای درمان کمردرد ضروری است ابتدا علت را شناسایی کرده و سپس درمان مناسب را انجام دهید.
- استراحت: در موارد خفیف، استراحت کوتاه مدت می تواند برای درمان کمردرد مفید باشد.
- فیزیوتراپی: تمرینات تقویتی و کششی برای بهبود عملکرد عضلات و کاهش درد کمر تجویز می شوند.
- دارو: داروهای غیر استروئیدی، مسکن ها و شل کننده های عضلانی هم برای تسکین دردکمر مفید هستند.
- تزریق: تزریق اپیدورال هم برای کمردردهای شدید تجویز شده و برای کاهش کمردرد موثر می باشد.
- جراحی: در موارد خاص به جراحی نیاز است.
جمع بندی
ستون فقرات نقشی حیاتی در سلامت و عملکرد بدن ایفا می کند. آسیب های این ساختار می توانند منجر به مشکلات جدی شوند. شناخت علل، علائم و روش های درمان این آسیب ها به پیشگیری و بهبود آنها کمک می کند. در صورت تجربه هرگونه درد یا مشکل در ناحیه کمر، مراجعه به پزشک متخصص و دریافت تشخیص و درمان مناسب ضروری است.
پرسش و پاسخ درباره مشکلات ستون فقرات
- آیا ورزش برای کمردرد مضر است؟
در بسیاری از موارد، ورزش های مناسب و تحت نظر متخصص می توانند به بهبود کمردرد کمک کنند.
- آیا بلند کردن اجسام سنگین باعث کمردرد می شود؟
بله، بلند کردن اجسام سنگین به روش نادرست، فشار زیادی به ستون فقرات وارد کرده و باعث آسیب دیدن مهره ها می شود.
- آیا استراحت مطلق برای کمر درد مفید است؟
استراحت کوتاه مدت در برخی موارد می تواند مفید باشد؛ اما استراحت طولانی مدت باعث ضعف عضلات و بدتر شدن وضعیت می شود.